अक्षय्यनामा✍️: June 2020

Tuesday 30 June 2020

CoronaPodcast - BBC News Marathi बद्दल माझ्या मनातली गोष्ट...

Hi...नमस्कार...मी विनायक. Hello...मी आशिष😊

गेले १०० दिवस दररोज रात्री ०८:१५ वाजता आपण हा आवाज ऐकत आलो आहोत. गेल्या १०० दिवसांत या आवाजाची इतकी सवय झाली आहे कि, सुरवातीची ओळ वाचताना सुद्धा त्या दोन व्यक्तींच्या आवाजात आणि त्यांच्या त्या ट्यूनमध्ये, त्या स्टाईलमध्येच मनातल्या मनात का होईना पण ते त्याचप्रकारे बाहेर येतं. एखादा प्रसिद्ध डायलॉग किंवा जिंगल ज्याप्रमाणे लक्षात राहते व ते आपण कधीमधी गुणगुणत राहतो त्याचप्रमाणे जणू हे बिना म्युजिकचं वाक्य आता अनेकांच्या डोक्यात फिट्ट बसलंय. अर्थातच आपण बोलत आहोत बीबीसी मराठीच्या कोरोना पाॅडकास्ट बद्दल...मला याबद्दल लिहावसं वाटलं याचं कारण एका वाक्यात सांगायचं झालं तर - "I really Like it."

माझ्या या ब्लॉगवर मी माझ्या मनातल्या गोष्टी लिहीत असतो. मग तो कोणताही विषय असो, मला त्यावर व्यक्त व्हावंस वाटलं कि मी ते लिहितोच. आजचा विषय जरा वेगळा आहे. या लेखाच्या शीर्षकावरून bbc मराठीची जाहिरात करत असल्याचा भास होत असेल, पण तसं काहीही नाही. एक पत्रकारितेचा विद्यार्थी म्हणून आणि bbc मराठीचा एक प्रेक्षक व वाचक म्हणून मला त्याबद्दल काय वाटतं हे मी शेयर करणार आहे. bbc मराठी सध्या सोशल मीडिया आणि वेब पोर्टल यांच्या माध्यमातून बातम्या आणि माहिती देत असते. मी bbc मराठी अगदी सुरवातीपासून पाहत आलोय. त्यातील अनेक गोष्टी मला आवडतात. सध्या थेट bbc मराठीच्या कोरोना पॉडकास्टबद्दल बोलतो.

तर, कोरोना व्हायरसमुळे पंतप्रधानांनी सुरुवातीला जनता कर्फ्यूची घोषणा केली, आणि मग लॉकडाऊन जाहीर केले ते २४ मार्चला रात्री ८ वाजताच्या फेसबुक लाईव्हद्वारे. म्हणजेच २५ मार्चच्या मध्यरात्रीपासूनच देशात पहिले लॉकडाऊन सुरु झाले. पण लॉकडाऊनची पूर्वकल्पना जवळपास सर्वच पत्रकारांना आणि वृत्तसंस्थांना होती. त्यामुळे वर्क फ्रॉम कसं करता येईल याचा सगळीकडे विचार होत होता. शिवाय पत्रकारांनी कसं काम करायचं याबद्दलही रणनीती ठरत होती. सर्व वृत्तसंस्था आपापल्या परीने काम करत होत्या. तेव्हा bbc मराठीचे संपादक आशिष दीक्षित आणि bbc मराठीचे ब्रॉडकास्ट जर्नालिस्ट विनायक गायकवाड यांनी लॉकडाऊनच्या पाच दिवस अगोदरपासूनच म्हणजेच दिनांक २० मार्च २०२० पासून फेसबुक लाईव्ह द्वारे बातम्या, माहिती आकडेवारी देणे सुरु केले आणि त्यांना चांगला प्रतिसाद मिळाला. तेव्हापासून म्हणजेच २० मार्च पासून ते २७ जुलै पर्यंत १०० दिवसांत १०० फेसबुक लाईव्ह(कोरोना पॉडकास्ट) कोणताही खंड न पडू देता सलगपणे पूर्ण केले. याबद्दल विनायक सर आणि आशिष सर यांच्यासह संपूर्ण bbc मराठीच्या टीमचे हार्दिक अभिनंदन.

bbc news marathi चे कोरोना पॉडकास्ट मला का आवडले?

तसं पाहायला गेलं तर पॉडकास्ट, फेसबुक लाईव्ह अशा संकल्पना काही नवीन नाहीत. पण बातम्या देण्याची पद्धत, फॉरमॅट, साधेपणा, नैसर्गिकपण, खात्रीलायक माहिती, आकडेवारी, कमेंटद्वारे वाचकांशी असलेला संवाद(टू वे कम्युनिकेशन) अशा अनेक बाबी bbc मराठीच्या कोरोना पॉडकास्टला काही खास बनवतात.

१) वृत्तनिवेदक

बातमी देणारा तो वृत्तनिवेदक. प्रत्येक वृत्तनिवेदक हा आपल्या खास शैलीमुळे ओळखला जातो. तशीच खास शैली आशिष सर आणि विनायक सर यांची आहे. सुरवातीलाच सांगितल्याप्रमाणे Hi...नमस्कार...मी विनायक. Hello...मी आशिष😊 आणि मग छोटीशी स्माईल. या हसऱ्या आणि पॉझिटिव्ह शैलीमुळेच कदाचित मला आणि अनेकांना bbc मराठीच्या कोरोना पॉडकास्टने आकर्षित केलं.

२) केमिस्ट्री

वर सांगितल्याप्रमाणे प्रत्येक वृत्तनिवेदकाची खास शैली असते. पण जेव्हा दोन वृत्तनिवेदक एकत्रितपणे काम करतात, तेव्हा एकमेकांशी समन्वय साधून संवाद वाहता ठेवणे आव्हानात्मक असते. मधेच सायलेंट पॉज किंवा एकाचवेळी बोलणे, गोंधळने, गडबडने असे होऊ शकते. पण या दोन्ही मान्यवरांचा एकमेकांशी असलेला समन्वय, हजरजबाबीपणा यांमुळे कुठेही संवाद न थांबता तो सुरळीत राहतो.

३) फॉरमॅट

जवळपास १ तासाच्या या संवादात सुरवातीला सर्वाना वेलकम करणे, महत्वाचे मुद्दे सांगणे, त्यावर माहिती देणे, वाचकांच्या प्रतिक्रया वाचून त्यावर बोलणे, त्यांच्या प्रश्नांची उत्तरे देणे, पॉझिटिव्ह आणि निगेटिव्ह दोन्ही प्रकारच्या कमेंट्स वाचणे, निगेटिव्ह कमेंट्सनाही हसतमुख राहून पॉझिटिव्ह उत्तर देणे, नंतर जग, देश, राज्य, जिल्हा यानुसार आकडेवारी सांगणे, शासन निर्णय, नेते/अधिकारी यांची वक्तव्ये, लशीबद्दल अपडेट्स, थोड्या इकडच्या - तिकडच्या गोष्टी, कोरोनाला न घाबरण्याचे आवाहन, गमंत म्हणून लशीचा पुरस्कार, मग पुन्हा वाचकांच्या कमेंट्स, शेवटी रेकमेंडेशन आणि मग शुभ रात्री.... अवघ्या एक तासांत एवढी माहिती तेही आरडाओरड न करता साध्या नैसर्गिक संवादातून मिळते, त्यामुळे ही पद्धत मला जास्त आवडली.

४) प्रेझेंटेशन

आपण टीव्हीवर बातम्या बघतो तेव्हा आपल्याला मथळे, फोटोज, व्हिडिओज, व्हाईस ओव्हर, वृत्तनिवेदकाचे हावभाव, ग्राफिक्स अशा अनेक गोष्टी दिसत असतात. मात्र फेसबुक लाईव्ह करताना मोबाईल स्क्रीनवर तुम्ही आणि तुमचा आवाज एवढयाच गोष्टी प्रेक्षकांपर्यंत पोहोचतात. पण इथे केवळ संभाषण कला, ज्ञान, शब्दभांडार आणि अधिकृत माहिती यांच्या जोरावर अगदी बोलीभाषेतून 'न' आणि 'ण' सांभाळून या दोन्ही मान्यवरांनी उत्तमरीत्या बातम्या व माहिती प्रेक्षकांपर्यंत पोहोचवली. माझ्यासारख्याला यातून प्रेझेंटेशन स्किल कसं असावं हे शिकायला मिळालं.

५) वर्क फ्रॉम होम

सुरवातीच्या काही कोरोना पॉडकास्टमध्ये मस्त घरात बसून, चहा घेत, शॉट्स घालून(छोटी पँट) bbc मराठीचे संपादक आशिष सर आणि त्यांचे सहकारी विनायक सर यांनी फेसबुक लाईव्ह केले. हे असं मी पहिल्यांदा बघितलं. पण आता त्यात एवढी सुधारणा झाली कि, ते टीव्ही न्यूजपेक्षा जास्त आवडतं. आणि वर्क फ्रॉम होम या संकल्पनेचे उत्तम उदाहरण म्हणजे bbc मराठीचे कोरोना पॉडकास्ट होय.

६) सकारात्मक पत्रकारिता

जेव्हा आजही अनेक प्रसार माध्यमे कोरोनाच्या बातम्या भयंकररीत्या सतत दाखवतात, तेव्हाच bbc मराठी सोपी गोष्ट, कोरोना पॉडकास्ट आणि आता अगदी नवीन गावाकडची गोष्ट यांसारखे माहितीपर आणि सकारात्मक व्हिडिओ सिरीज, स्टोरीज, मुलाखती, लेख प्रसिद्ध करत आहे. याची स्तुती खुद्द मुख्यमंत्र्यांनी देखील केली आहे.(आता या स्तुती मागची सोपी गोष्ट मला माहित नाही) पण एकूणच सकारात्मक पत्रकारितेमुळे या काळात bbc मराठीचा प्रेक्षक वर्ग झपाट्याने वाढला, त्यात मीही आहेच.

७) टीम वर्क

bbc मराठीच्या १०० व्या कोरोना पॉडकास्टमध्ये आशिष सर आणि विनायक सरांनी या मोठ्या प्रवासाचं रहस्य सांगितलं. दररोजच्या कोरोना पॉडकास्टसाठी लागणारी माहिती, आकडेवारी, ताजे अपडेट्स, लाईव्ह दरम्यान वाचकांसाठी कमेंट बॉक्समध्ये व्हिडिओ आणि बातम्यांच्या लिंक्स शेयर करणे ही सर्व कामे बॅकग्राउंडला म्हणजेच पडद्यामागे होत असत. त्यामुळे bbc मराठीच्या १०० कोरोना पॉडकास्टच्या यशाचे रहस्य म्हणजेच bbc ची संपूर्ण टीम होय.

८) सातत्य

जेव्हा लॉकडाऊन लागू झाले तेव्हा अनेक वृत्तसंस्थांनी व पत्रकारांनी सुरवातीला फेसबुक लाईव्ह करून बातम्या दिल्या. पण नंतर अनेकांनी काही दिवसांतच ते बंद केले. पण bbc मराठीचे कोरोना पॉडकास्ट दररोज रात्री ०८:१५ ला सुरु व्हायचे , त्यामुळे प्रेक्षकांना त्याची सवय लागली. कधी ५-१० मिनिटे उशिराने पॉडकास्ट सुरु झाले तर प्रेक्षक त्याबद्दल जाब विचारायचे. म्हणजेच प्रेक्षक bbc मराठीच्या कोरोना पॉडकास्टची वाट बघायचे त्याचे महत्वाचे कारण म्हणजे सातत्य.

९) नवा प्रयोग

मी आधीही सांगितल्याप्रमाणे पॉडकास्ट, फेसबुक लाईव्ह यात नवं असं काही नाही, ही माध्यमे सर्वांनाच अवगत आहे. मात्र bbc मराठीच्या कोरोना पॉडकास्टमध्ये काहीतरी नवं होतं . सूट घातलेला अँकर टीव्हीवर बातमी वाचतो हे लोकांना माहित आहे, त्यात मग जाहिराती, बॅकग्राउंड म्युझिक, फोनो, टेलीफोन बाईट, जुने फुटेजेस आणि व्हिज्युअल्स उगाच कुठेही वापरणे अशा पद्धतीला नॉर्मल जगात बोअर होत नाही. मात्र जेव्हा लॉकडाऊनमुळे तुम्ही घरीच असतात आणि सतत टीव्हीवरच्या बातम्या बघतात तेव्हा तुमचं डोकं नक्कीच खराब होतं, हा माझा वैयक्तिक अनुभव आहे. हे मला खूप कंटाळवाणं आणि नकोसं वाटणारं आहे. अशातच bbc मराठीच्या कोरोना पॉडकास्टने उत्तमरीत्या काम केले... करत राहतील ही विनंती आणि अपेक्षाही.

१०) शुद्धीकरण

मी अनेक वृत्तवाहिन्या, वेबपोर्टल यांच्या सोशल मीडियाच्या कमेंट्समध्ये वाचकाकांच्या भयानक प्रतिकिया वाचल्या. मग त्यात अगदी शिव्याही असतात. अर्थात प्रत्येक वृत्तसंस्था हीदेखील काही प्रमाणात याला जबाबदार असतेच. मात्र bbc मराठीच्या कोरोना पॉडकास्टमध्ये अशा भयानक कमेंट्स, शिव्या, हाणामारीची भाषा इत्यादी बोटावर मोजण्याइतकी आहे. कारण तुम्ही कोणत्या बातम्या कशाप्रकारे देतात? छुपा अजेंडा चालवता का?, बातमीत 'बात' किती आणि 'मी' किती असते? यावरही तुमचे प्रेक्षक कसे आहेत ते ठरते. bbc मराठीच्या कोरोना पॉडकास्ट दरम्यान अनेक कमेंट्स येतात. सकारात्मक, नकारात्मक, स्तुती, निंदा, राग, विनोदी अशा सर्वच हावभावांचे कमेंट्स किंवा प्रतिक्रिया येतात. मात्र त्यात शिव्या किंवा खालच्या पातळीवरील टीका यांचे प्रमाण खूपच कमी आहे. व्यक्त व्हावं.. पण कसं व्हावं हे सुद्धा तेव्हढाच महत्वाचं आहे. उगाच शिव्या देऊन आपण आपले विचार लोकांना पटवून देऊ शकत नाही. लोकं bbc मराठीच्या कोरोना पॉडकास्टमध्ये योग्यरीत्या व्यक्त होतायत. म्हणजेच टीका - टिपण्णी ही शुद्ध आणि चांगल्या भाषेत केल्याने एकप्रकारे याला काही प्रमाणात माध्यमांचे शुद्धीकरण म्हणावे लागेल. असं असलं तरी १००% चांगल्याच प्रतिकिया हे मुळीच नाही. कारण, ज्याप्रमाणे कोणतेही सॅनिटायझर १००% विषाणूंना मारू शकत नाही त्याचप्रमाणे कुणीही १००% हेट कमेंट्स बंद करु शकत नाही.

तर ही होती bbc मराठीच्या कोरोना पॉडकास्टबद्दल माझ्या मनातली गोष्ट. लिहावंसं वाटलं म्हणून लिहिलं, बाकी काही नाही. bbc मध्ये सिद्धनाथ गानू , निलेश धोत्रे, गुलशनकुमार वनकर, अमृता दवे, गुरप्रीत सैनी, सर्वप्रिय सांगवान अशी अनेक मान्यवर व काहींची नावे सध्या आठवत नाही पण मी त्यांना नेहमी ऐकत असतो, पाहत असतो. कधी असंच वाटलं तर त्याबद्दलही लिहेन. सध्या या लेखासाठी बरीच मेहनत घेतलीय. काही फायदा नसताना केवळ स्वतःच्या मनासाठी आणि मनातली गोष्ट इतरांना सांगण्यासाठी हा खटाटॊप. bbc मराठीच्या कोरोना पॉडकास्टच्या अगदी पहिल्या पॉडकास्टपासून(२०मार्च) ते आताच्या १००व्या (२७ जुलै) पर्यंतच्या पॉडकास्टच्या सर्व १०० लिंक्स शोधून त्या एकत्रितपणे माझ्या ब्लॉगवर बघायला मिळतील... म्हणून म्हटलं जाम मेहनत घेतलीय या पोस्टसाठी.. जस्ट फॉर फन... क्रेझी ना... 😀 😀 😀

BBC News Marathi चे १ ते १०० CoronaPodcast पाहण्यासाठी खालील लिंक्सवर क्लिक करा.

#अक्षय्यनामा✍️

- अक्षय बैसाणे.

click for social media contacts:

whatsapp

facebook

twitter

instagram

Monday 15 June 2020

फिजिकल अंतर ठेवायचंय... सोशल नाही!!!

आज सुशांतसिंग राजपूतने आत्महत्या केल्याची बातमी वाचली. खरंच खूप वाईट वाटलं. त्याआधी इरफान खान, ऋषी कपूर, वाजीद खान, आणि आज सुशांतसिंग राजपूत. असे हे दिग्गज एकामागोमाग - एक निघून गेले. मात्र सुशांत त्याला अपवाद होता. त्याने स्वतःहूनच मृत्यूला जवळ केलं. त्याच्या आत्महत्येचे कारण कळेल/ न - कळेल कुणाला ठाऊक? पण नैराश्यातून माणूस काहीही करू शकतो हे पुन्हा एकदा सिद्ध झालं. सुशांतच्या आत्महत्येची अनेक कारणे असू शकतील, पण त्यात एक गोष्ट लक्षात घेण्यासारखी आहे, ती म्हणजे - तो सध्या परिवारापासून दूर आणि एकटा राहत होता. तो परिवारासोबत असता तर कदाचित त्याने हे टोकाचं पाउल उचलताना जरा आणखी जास्त विचार केला असता आणि कदाचित त्याने स्वतःला रोखलंही असतं. इथेच माणसाचा स्वभाव दिसून येतो. एखादी व्यक्ती कितीही परिपूर्ण असली तरी समाजात आणि माणसांत मिसळण्याची नैसर्गिक वृत्ती हीच माणसाच्या मनाचा, बुद्धिमत्तेचा, मेंदूचा आणि व्यक्तिमत्त्वाचा विकास करते. त्यामुळेच आज आपल्यालाला घरात बसून राहणे अक्षरशः नकोसे वाटते. एकमेकानां भेटावं, बोलावं, फिरायला जावं अशी इच्छा होणे स्वाभाविक आणि नैसर्गिक आहे. आजच्या घटनेने आपल्या सर्वांना एक धडा दिला आहे, तो म्हणजे मानसिक स्थिती सांभाळण्याचा... डिप्रेशनमध्ये न जाता मनाची स्थिती चांगली ठेवण्याचा...

एकतर ह्या कोरोनाने आपल्या सगळ्यांना घरातच नजरकैद केलं आहे. घरातील व्यक्ती वगळता इतर प्रियजनांचा, मित्रांचा, जवळच्या माणसांचा एकमेकांशी होणारा नैसर्गिक संवाद बंद झालाय. डिजिटल किंवा व्हर्चुअल संवादातून फक्त माहिती पोहोचते, संवेदना नाही. समाजशील असलेले आपण घरात बसून खूप वैतागलो आहे. मात्र कोरोनापासून वाचण्यासाठी सध्यातरी घरात राहणे हाच सर्वोत्तम असल्याने जमेल तेवढे त्याचे पालन केले पाहिजे. यात दुमत नाही. पण त्यासोबतच मनाची स्थिती सतत तपासत राहिली पाहिजे. जे वर्क फॉर्म होम करतायत त्यांचा बऱ्यापैकी दिवस निघून जातो. मात्र, ज्यांना सध्या काम नाही किंवा घरून काम करणे शक्य नाही, असे बरेचसे लोक शांत, अस्वस्थ काहीसे निराश झालेले दिसतात. ही गोष्ट काहीशी माझ्या बाबतीत सुधा लागू होते. २ - ३ महिन्याच्या लॉकडाऊनमुळे आपली ही परिस्थिती होते, तर जन्मापासून पिंजऱ्यात वाढणाऱ्या आणि शेवटी तिथेच अस्त होणाऱ्या प्राण्यांबद्दल आपलं काय मत आहे? माणूस किती निर्दयी आहे, हे केरळमधील गर्भवती हत्तीणीला विचारा, माणसाने जे पेरलं आहे त्याचंच फळ कोरोनाच्या रुपात त्याला मिळालं आहे. असो... विषयांतर होतंय...

तर सध्याच्या काळात २०२० वर्ष कोरोनाच्या नावावरच आहे, असं माझं ठाम मत आहे. तज्ञ म्हणतायत कोरोनासोबत जगायला शिकलं पाहिजे... नक्कीच... पण मानसिक आरोग्याचं काय? जर आपण एकमेकांशी बोललो नाही, भेटलो नाही, व्यक्त झालो नाही तर आपण मेंटल होऊ हे नक्की. कोरोनासोबत जगायला नक्कीच शिकलं पाहिजे पण आपल्या माणसांना सोबत घेऊन...नाती जपून...नियमांचं पालन करून आपण आता एकेमेकांच्या सुख - दुःखात सहभागी झालं पाहिजे. येणारा काळ फार अवघड असेल. आपल्यातला कोण जर सुशांत प्रमाणे डिप्रेशनमध्ये असेल तर...? काही अनर्थ झाल्यावर आपण जर केवळ श्रद्धांजलीचे स्टेटस ठेवणारे असू तर आपण कसले माणूस? कसले मित्र? आणि कसले नातेवाईक? सगळं काही डिजिटल आणि व्हर्चुअल नाही होऊ शकत नाही ...बरोबर ना? कोरोनासोबत जगताना माणसांना आणि माणुसकीला विसरता कामा नये. एकमेकाची विचारपूस केली पाहिजे, शक्य असल्यास नियम पाळून गजावाजा न करता भेटही घेतली पाहिजे हे माझं मत आहे. कारण कोरोना कधी जाईल ते माहित नाही, मात्र आपली लोक आपल्यापासून दूर जाता कामा नये. फिजिकल अंतर ठेवायचंय, सोशल नाही. 😊

#अक्षय्यनामा✍️

- अक्षय बैसाणे.

click for social media contacts:

whatsapp

facebook

twitter

instagram